علوم پنجم ابتدایی بخش پنجم – تاريخچه زمين

بخش پنجم – تاريخچه زمين

زمين شناسان با استفاده از آثاري که از گذشته به دست آورده اند، به اطلاعات زيادي پي برده اند. انسان ها با مطالعه سنگ هاي رسوبي، آب و هوا، محل درياها، خشكي ها و نوع گياهان و جانوران كه از بين رفته اند، اطلاعاتي به دست آورده اند.

فسيل:
به آثاري از جانداران بسيار قديمي که در سنگ ها باقي مانده اند، فسيل (سنگواره) مي گويند. فسيل ها يا مانند استخوان و دندان قسمت هايي از بدن جانداران بسيار قديمي اند يا مانند پا اثري از بدن جانداران هستند. براي تشكيل بعضي فسيل ها ميليون ها سال لازم است.

استفاده از فسيل:
دانشمندان با مطالعه فسيل ها درباره گذشته زمين و تغييرات آن اطلاعات زيادي به دست مي آورند. كسي كه فسيل ها را مطالعه مي كند بايد درباره جانوران و گياهان امروزي محل زندگي و نوع رفتار آنها اطلاعات كاملي داشته باشد. مثلاً اگر در بالاي كوهي فسيل ماهي يافت شود معلوم مي شود در آن نقطه قبلاً دريا بوده است.

تاريخچه جانداران:
وقتي زندگي در دريا شروع شد، ابتدا موجوداتي كه بدن آنها فقط يك سلول داشت در درياها فراوان شدند و بعد نوبت به جانوران بي مهره رسيد و پس از ميليون ها سال اولين مهره داران يعني ماهي ها به وجود آمدند. با پيدا شدن گياهان، زندگي بر روي خشكي ها آغاز شد كم كم جانوران هم در روي خشكي ها ظاهر شدند. بعد آب و هوا، تغيير كرد، به طوري كه محيط مناسبي براي رشيد خزندگان به وجود آمد. تعداد خزندگان فراوان شد و طول بعضي از آنها به 30 متر مي رسيد. به اين خزندگان دايناسور مي گويند. دايناسور ها حدود 65 ميليون سال پيش مرده اند و پس از نابودي آنها عصر فراواني گياهان و جانوران فرا رسيد.

تغيير خشكي ها و درياها:
زمين شناسان معتقدند ابتدا در روي كوه زمين، فقط يك خشكي و يك اقيانوس بزرگ وجود داشت. در حدود 200 ميليون سال پيش اين خشكي ابتدا از وسط شكاف برداشت و به تدريج به دو نيم تقسيم شد و بين دو خشكي دريايي به وجود آمد. چندين ميليون سال بعد، دو خشكي شمالي و جنوب هر يك كوچك تر و بيشتر شده و خشكي هاي امروزي را به وجود آوردند.

پرسش هاي بخش 5
جملات صحيح و غلط را مشخص كنيد

1- در سنگ هاي آذرين ممكن است آثاري از فسيل ها پيدا شود. درست   *  نادرست

2- دوزيستان بعد از خزندگان در روي زمين به وجود آمدند. درست   *  نادرست

3- همه فسيل هاي يك منطقه را نبايد جمع آوري كرد. درست   نادرست *

4- بريدگي هاي غرب آفريقا و شرق آمريكاي جنوبي نشانگر آن است كه زماني آن دو محل به هم چسبيده بوده اند.

درست   *  نادرست

سؤالات تشريحي
1-چگونگي پيدايش سنگ هاي رسوبي را توضيح دهيد؟

وقتي آب رودخانه ها به دريا ها و درياچه ها مي ريزند مقداري گل و لاي و شن و ماسه با خود به درياها مي برند. موادي كه وارد دريا مي شوند بر اثر سنگيني به ته دريا مي روند و بر اثر فشار و سنگيني لايه هاي جديد لايه هاي قديمي محكم مي شوند و تبديل به سنگ مي شوند.

2- معمولاً در سنگ هاي رسوبي لايه هاي قديمي تر در كجا قرار مي گيرند؟

در زير قرار مي گيرند.

3- فسيل يا سنگواره چيست و چگونه تشكيل مي شود؟

هنگامي كه جانداران در بين لايه هاي شن و ماسه مدفون مي شود در طي ساليان دراز قسمت هاي نرم بدن مي پوسد و اثر قسمت هاي سخت بر روي سنگ ها باقي مي ماند؛ به اين آثار باقيمانده از جانداران فسيل يا سنگواره گفته مي شود.

4- از موجودات ساكن در آب بيشتر فسيل مي ماند يا از موجودات ساكن در خشكي؟

از موجودات ساكن در آب

5- از سنگواره ها چه استفاده اي مي شود؟

براي شناسايي تاريخچه هر ناحيه، سنگواره آن ناحيه را مورد بررسي قرار مي دهند.

6- از سنگواره اي كه اثر صدف جانوران را نشان مي دهد چه مي فهميم؟

مي فهميم كه در آن ناحيه در زمان هاي دور دريا بوده است.

7- زندگي موجودات زنده ابتدا از كجا آغاز شد؟

ابتدا از درياها آغاز شد.

8- از چه زماني جانوران بر خشكي ها ظاهر شدند؟

از زماني كه گياهان توانستند در خشكي زندگي كنند. جانوران نيز در خشكي فراوان شدند.

9- بعد از نابودي خزندگان چه جانوراني زياد شدند؟

پرندگان و پستانداران

بخش ششم – خاك زندگي بخش

آموختيد كه خاك براي كشاورزي لازم است. زيرا مواد معدني لازم را به گياه مي دهد. گياهان مواد معدني را از خاك مي گيرند و همراه آبي كه از ريشه بالا مي رود به اندام هاي خود مي رسانند.

تشكيل خاك:
در طول ساليان دراز و در اثر خرد شدن سنگ ها، ‌خاك تشكيل مي شود. اين كار به چند صورت انجام مي گيرد.
1- سنگ ها در زير نور آفتاب در روز، گرم و در شب، سرد شده و در اثر تكرار اين كار ترك خورده و خرد مي شوند و خاك را به وجود مي آورند.
2- آبي كه در زمستان در لابه لاي ترك سنگ ها يخ مي بندد، باعث مي شود آنها زودتر خرد شوند.
3- ريشه گياهان باعث به وجود آمدن خاك و خرد شدن سنگ ها مي شود.

مواد تشكيل دهنده خاك:
جنس خاكي كه به وجود مي آيد بستگي به مواد اوليه سنگي دارد كه آن را به وجود آورده است. خاك ممكن است نرم يا زبر باشد. دانه هاي خاك نرم ريزتر از خاك زبر است. براي تشخيص مواد داخل خاك آزمايش ص 48 كتاب را انجام دهيد.

نفوذ‌ آب در خاك:
كشاورزي بدون آب ممكن نيست ولي تنها مي دانيد كه آب در همه نوع خاك به يك اندازه و با يك سرعت نفوذ نمي كند.

خاك و رشد گياهان:
‌در حدود سه هزار سال پيش دانشمندي به نام يورستن مي خواست بداند كه گياهان براي رشد چه چيزي را از خاك مي گيرند. او مقداري برگ خشكيده را از يك مزرعه جمع كرد. آنها را سوزانده و خاكستر باقي مانده را با مقداري آب خالص مخلوط كرد و در ظرف سوراخداري ريخت. يورستن آبي را كه از ظرف خارج مي شد جمع كرد، آن را چشيد و متوجه شد كه مزه آن تغيير كرده است او نتيجه گيري كرد كه گياهان موادي را از خاك مي گيرند.

گياخاك چيست؟
خاك مزرعه به اين دليل از خاك كنار جاده و بيابان بهتر است كه مقداري از باقي مانده بدن گياهان و جانوران مرده و پوسيده به آن اضافه شده است. به اين مواد كه رنگ تيره دارند گياخاك مي گويند و اين خاك براي كشاورزي لازم است.

فرسايش خاك:
وقتي چند بار در يك خاك كشاورزي صورت گيرد، ‌خاك، مواد مفيد خود را از دست مي دهد. براي همين مدتي در اين زمين كشاورزي صورت نمي گيرد تا زمين دوباره بتواند مواد غذايي كسب كند و براي اين كار به زمين كود مي دهند. كودها ممكن است گياهي،‌ حيواني يا شيميايي باشند. با اينكه گياهان از منابع مهم زندگي بشر هستند. ولي متأسفانه زندگي شهر نشيني بخشي از زمين هاي كشاورزي را از بين برده است.

پرسش هاي بخش 6
در جاي خالي كلمه مناسب بنويسيد:

1- خاك از خرد شدن سنگ ها ايجاد مي شود.
2- در كشاورزي خاك قسمت رو داراي اهميت فراواني است.
3- مدفوع جانوران يا مواد پوسيده گياهي را كود مي نامند.
4- دانشمندي كه ثابت كرد گياهان براي رشد كردن مواد موردنياز خود را از خاك مي گيرند، يورستن نام داشت.
5- مهم ترين عامل فرسايش خاك، آب است.
6- اجزاي همه خاك ها مشابه نيستند.

سؤالات تشريحي
1- خاك چگونه تشكيل مي شود؟

وقتي سنگ ها در اثر گرما و سرما تغيير حجم دهند شكاف برداشته و خرد مي شوند. خرد شدن سنگ ها به تدريج ادامه پيدا مي كند و به خاك تبديل مي شود. سنگ ها بر اثر ساييده شدن در رودخانه نيز تبديل به خاك مي شوند.

2- آيا نوع سنگ در تعداد خاكي كه تشكيل مي شود تأثير دارد؟

بله، سنگ هاي نرم، خاك بيشتري توليد مي كنند.

3- آب در چه نوع خاكي سريع تر نفوذ مي كند؟

در خاك هاي شني و ماسه اي سريع تر نفوذ مي كند.

4- گياخاك چيست؟

بقاياي گياهان و جانوران كه بر روي خاك قرار مي گيرند به تدريج پوسيده شده و مواد مفيدي به خاك اضافه مي كنند. اين مواد براي كشاورزي لازم است.

5- چرا خاك مزرعه بهتر از خاك جاده و بيابان است؟

زيرا محتواي بقاياي پوسيده شده گياهان و جانوران است.

6- خاك كدام قسمت براي كشاورزي مناسب تر است؟

خاك قسمت رويي

7- براي تقويت خاك چه مي كنند؟

به خاك كود اضافه مي كنند.

8- چرا افزايش جمعيت موجب كم شدن زمين هاي كشاورزي مي شود؟

زيرا زمين هاي كشاورزي براي سكونت شهرنشينان به آپارتمان و مناطق مسكوني و شهرك تبديل مي شود و زمين هاي كشاورزي كم مي شود.

9- چرا خاك ضعيف مي شود؟

براي اينكه مواد مفيد خاك توسط گياه جذب مي شود و خاك مواد غذايي خود را از دست مي دهد.